Η θεραπεία μου από το Α έως το Ω

ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Στόχος της θεραπείας είναι να παρεμποδίσει την περαιτέρω εξάπλωση της νόσου, ή να ανακουφίσει από ορισμένα επώδυνα συμπτώματα και να διασφαλίσει τη βέλτιστη δυνατή ποιότητα ζωής για εσάς.

Η παρούσα ενότητα θα σας βοηθήσει να μάθετε περισσότερα για:

ΤΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΛΗΨΗΣ ΤΟΥΣ
ΤΟ ΠΩΣ ΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΔΙΑΠΙΣΤΩΝΟΥΝ ΕΑΝ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ
ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ
ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΙΘΑΝΩΝ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΤΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ

ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΤΥΠΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ;

Η τυπική θεραπεία για τον μεταστατικό καρκίνο του μαστού (ΜΚΜ) περιλαμβάνει γενικά χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία. Περιλαμβάνει σπάνια τη χειρουργική επέμβαση.³ Άλλες θεραπείες που μπορείτε να λάβετε, όπως η αντι-ορμονική θεραπεία και οι στοχεύουσες θεραπείες, θα εξαρτηθούν από τη μορφή του καρκίνου που εμφανίζετε. Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε σημαντική πρόοδος ως προς τη φαρμακευτική αγωγή για τον καρκίνο του μαστού. Σήμερα διατίθενται πολλές περισσότερες επιλογές σε σχέση με το παρελθόν. Ακολούθως, περιγράφεται κάθε τύπος θεραπείας.

Χημειοθεραπεία

Η δράση των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων εστιάζει στη χορήγηση τοξικών ουσιών για την εξάλειψη των καρκινικών κυττάρων.⁴ Δυστυχώς, ενδέχεται να είναι επιβλαβής και για τα φυσιολογικά κύτταρα, γεγονός που οδηγεί στην εμφάνιση παρενεργειών.⁵ Ορισμένα χημειοθεραπευτικά φάρμακα χορηγούνται υπό τη μορφή χαπιών που μπορείτε να τα λαμβάνετε στο σπίτι. Άλλα χορηγούνται με ενδοφλέβια έγχυση και πρέπει να επισκεφτείτε το νοσοκομείο για τη λήψη τους.⁵ Η χημειοθεραπεία δεν αποτελεί πάντα κατάλληλη επιλογή θεραπείας για όλους τους τύπους ΜΚΜ. Εάν πρέπει να λάβετε χημειοθεραπεία είναι κάτι που θα εξαρτηθεί από την κατάσταση της υγείας σας, τι είδους φάρμακα έχετε λάβει στο παρελθόν και τον τύπο του καρκίνου που έχετε.⁵ Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι χημειοθεραπείας. Εάν εμφανίζετε ιδιαίτερα πολλές παρενέργειες με ένα συγκεκριμένο είδος χημειοθεραπείας ο γιατρός σας ίσως έχει τη δυνατότητα να σας χορηγήσει ένα διαφορετικό σχήμα χημειοθεραπείας.

Ακτινοθεραπεία

Η ακτινοθεραπεία είναι η χρήση ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας ή σωματιδιακής ακτινοβολίας για να εξαλείψει τα καρκινικά κύτταρα.⁶ Στο ΜΚΜ, η ακτινοθεραπεία χορηγείται αποσκοπώντας στον έλεγχο της εξέλιξης της νόσου. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση οστικού άλγους, αν η αντικαρκινική θεραπεία δεν δρα αρκετά γρήγορα στην ανακούφιση του πόνου.⁶ Η χρήση ακτινοθεραπείας σε επώδυνες οστικές μεταστάσεις είναι συχνή. Η ακτινοθεραπεία για την αντιμετώπιση του ΜΚΜ συνήθως χορηγείται ως εφάπαξ δόση ή σε σύντομες συνεδρίες χορηγήσεων σε διάστημα μερικών ημερών.⁷ Εάν η κατάσταση της υγείας σας είναι αρκετά καλή, η ακτινοθεραπεία συνήθως παρέχεται στα εξωτερικά ιατρεία, και δεν απαιτείται η διανυκτέρευσή σας στο νοσοκομείο. Ωστόσο, εάν λαμβάνετε ταυτόχρονα χημειοθεραπεία, μπορεί να χρειαστεί να παραμείνετε στο νοσοκομείο. Οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας διαφέρουν ανάλογα με το μέρος του σώματος στο οποίο εφαρμόζεται.⁷

Αντι-ορμονική θεραπεία

Οι αντι-ορμονικές θεραπείες χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία καρκίνων του μαστού που είναι ευαίσθητοι σε συγκεκριμένες ορμόνες, ιδιαίτερα σε οιστρογόνα.⁸ Υπάρχει ένας αριθμός διαφόρων φαρμάκων ορμονικής θεραπείας που δρουν με διαφορετικούς τρόπους στο σώμα. Οι αντι-ορμονικές θεραπείες χορηγούνται συνήθως υπό τη μορφή χαπιών, αλλά και ως ένεση ορισμένες φορές.⁹ Χορηγούνται και σε συνδυασμό μεταξύ τους αλλά πάντοτε χωρίς χημειοθεραπεία.⁹ Εάν πρόκειται να λάβετε αντι- ορμονική θεραπεία καθώς και το είδος που θα σας χορηγηθεί, θα εξαρτηθεί από την εμμηνοπαυσιακή σας κατάσταση, πόσος χρόνος έχει παρέλθει από τη διάγνωσή σας και τι είδους θεραπεία λάβατε για τον πρώιμο καρκίνο του μαστού σας (αν πρόκειται για υποτροπή).⁹

Αν λαμβάνατε αντι-ορμονική θεραπεία στο παρελθόν, μπορεί να σας χορηγηθεί εκ νέου.

Στοχεύουσες θεραπείες

Οι στοχεύουσες θεραπείες είναι φάρμακα τα οποία ρυθμίζουν τη διαίρεση και τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.¹⁰ Όπως ισχύει με τη χημειοθεραπεία και την αντι-ορμονική θεραπεία, σκοπός τους είναι ο έλεγχος της εξέλιξης του καρκίνου. Δεδομένου ότι η δράση τους εστιάζει μόνο σε συγκεκριμένους τύπους καρκίνου του μαστού, οι στοχεύουσες θεραπείες ενδείκνυνται μόνο για γυναίκες με το συγκεκριμένο τύπο καρκίνου. Υπάρχουν διάφορες θεραπείες που στοχεύουν στους υποδοχείς HER2. Αυτά τα φάρμακα δρουν σε άτομα με υψηλά επίπεδα HER2¹¹ στα καρκινικά κύτταρα, ωστόσο, δεν είναι δραστικά σε καρκίνους που δεν υπερεκφράζουν αυτή την πρωτεΐνη.¹¹ Για να μάθετε εάν οι στοχεύουσες θεραπείες είναι κατάλληλες για εσάς, ο γιατρός σας θα πρέπει να διαπιστώσει ακριβώς τι είδους καρκίνο έχετε.

Ανοσοθεραπεία

Η ανοσοθεραπεία είναι μία θεραπευτική προσέγγιση, η οποία χρησιμοποιεί το ίδιο μας το ανοσοποιητικό σύστημα για να καταπολεμήσει τα καρκινικά κύτταρα.¹² Το ανοσοποιητικό μας σύστημα έχει ως βασικό σκοπό την άμυνα και την προφύλαξη του οργανισμού μας από βλαπτικούς παράγοντες,¹³ συμπεριλαμβανομένων και των καρκινικών κυττάρων. Τα τελευταία χρόνια έχουν λάβει έγκριση πολλά φάρμακα, που στοχεύουν τα σημεία ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος, δηλαδή ορόσημα στα οποία το ανοσοποιητικό μας σύστημα καλείται να «αποφασίσει» εάν θα προχωρήσει σε ενίσχυση ή καταστολή της ανταπόκρισης κατά του βλαπτικού παράγοντα. Στον ΜΚΜ τα φάρμακα αυτά χορηγούνται σε συνδυασμό με την χημειοθεραπεία¹² σε ασθενείς των οποίων οι όγκοι εκφράζουν μοριακό δείκτη, ο οποίος θα μπορούσε να επαναευαισθητοποιήσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, με σκοπό στην ενίσχυση της ανοσολογικής ανταπόκρισης κατά του όγκου.

Χειρουργική επέμβαση

Η χειρουργική επέμβαση χρησιμοποιείται σπάνια στο ΜΚΜ.¹⁴ Όταν χρησιμοποιείται, είναι επειδή η αφαίρεση καρκινικού ιστού θα μειώσει σημαντικά το φορτίο όγκου, θα βελτιώσει τη σωματική λειτουργία σας, ή θα συμβάλει στην ανακούφιση του πόνου.¹⁵ Εάν υποβληθείτε σε χειρουργική επέμβαση, θα λαμβάνετε παράλληλα φαρμακευτική αγωγή ή/και ακτινοθεραπεία.

Παράγοντες σταθεροποιήσεως οστών (Διφωσφονικά ή για τη θεραπεία οστικών νόσων)

Αυτά είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των οστικών μεταστάσεων.¹⁶ Η δράση τους εστιάζει στην ενίσχυση των οστών σας και στη μείωση της οστικής απώλειας.¹⁷ Μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του πόνου των οστών και να μειώσουν τον μακροπρόθεσμο κίνδυνο των καταγμάτων.¹⁷ Λαμβάνονται υπό τη μορφή χαπιών ή ενέσεων.¹⁷ Οι ενέσεις ενδοφλέβιες ή υποδόριες χορηγούνται κάθε τρεις έως τέσσερις εβδομάδες.¹⁸

ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΓΙΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΥΣ ΤΥΠΟΥΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Θετικός σε ορμονικούς υποδοχείς, HER2- αρνητικός

Μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα που καταστέλλουν την παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης, ή με φάρμακα που εμποδίζουν τη σύνδεση των ορμονών αυτών στους υποδοχείς τους (αντι-ορμονική θεραπεία).¹⁹

Αρνητικός σε ορμονικούς υποδοχείς, HER2- θετικός

Μπορεί να αντιμετωπιστεί με θεραπείες που στοχεύουν την πρωτεΐνη HER2 και χημειοθεραπεία.²⁰

Θετικός σε ορμονικούς υποδοχείς, HER2-θετικός

Μπορεί να αντιμετωπιστεί με θεραπείες που στοχεύουν την πρωτεΐνη HER2 και αντι-ορμονικές θεραπείες.²¹

Αρνητικός σε ορμονικούς υποδοχείς HER2-αρνητικός, ονομάζεται επίσης

τριπλά-αρνητικός καρκίνος

Μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με χημειοθεραπεία ή σε κάποιες ασθενείς με την προσθήκη ανοσοθεραπείας.²²

ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΛΑΜΒΑΝΩ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΠΟΣΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ;

Σε αντίθεση με τον καρκίνο του μαστού σε πρώιμο στάδιο, όπου η θεραπεία χορηγείται για ορισμένο χρονικό διάστημα, βάσει των τωρινών δεδομένων η θεραπεία για τον μεταστατικό καρκίνο του μαστού είναι δια βίου.¹ Αυτό συμβαίνει επειδή απαιτούνται συνεχείς θεραπείες για τον έλεγχο του καρκίνου σας και για την πρόληψη της επιδείνωσής του. Μπορεί να χρειαστείτε συνεχή θεραπεία για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων μετάστασης, με αποτέλεσμα να σας χορηγηθεί ένα φάρμακο ή συνδυασμός φαρμάκων. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα μπορεί να μεταβείτε στη λήψη διαφορετικών φαρμάκων.

Ενδέχεται να λάβετε την ίδια θεραπεία αρκετές φορές εναλλάξ με άλλες θεραπείες. Μπορεί να διακόψετε προσωρινά τη λήψη μίας θεραπείας, επειδή έχει επιτευχθεί ο στόχος αναχαίτισης της νόσου. Αργότερα ίσως χρειαστεί να λάβετε εκ νέου τη θεραπεία αυτή.²³

Τα φάρμακα που λαμβάνετε κατά πάσα πιθανότητα θα περιλαμβάνουν ενδοφλέβια χορήγηση θεραπείας σε ιατρείο ή στο νοσοκομείο, η οποία χορηγείται σε εβδομαδιαία βάση, κάθε 3 εβδομάδες, ή λιγότερο συχνά.²⁴

Η ακτινοθεραπεία χορηγείται συνήθως σε καθημερινή βάση.²⁵ Ενδέχεται να σας χορηγείται φαρμακευτική αγωγή και ακτινοθεραπεία εναλλάξ μεταξύ των εβδομάδων.

ΠΑΡ’ ΟΛΑ ΑΥΤΑ, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΒΕΛΤΙΣΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΘΕ ΑΤΟΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ

Δικαιολογημένα, ορισμένες γυναίκες μπορεί να μπουν στον πειρασμό να διακόψουν τη θεραπεία τους όταν αισθάνονται καλύτερα, ή, αντίθετα, αν τις κάνει να αισθάνονται άρρωστες. Ωστόσο, είναι σημαντικό να συνεχίσετε όσο το δυνατόν περισσότερο να λαμβάνετε τη θεραπεία σας για όσο χρονικό διάστημα σας έχει συνταγογραφηθεί. Συζητήστε με το γιατρό σας εάν σκέφτεστε τη διακοπή της θεραπείας σας.

ΠΩΣ Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΔΙΑΠΙΣΤΩΝΕΙ ΕΑΝ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ;

Ο γιατρός σας θα πραγματοποιήσει μια σειρά εξετάσεων σε βάθος χρόνου για να διαπιστώσει αν η θεραπεία σας είναι αποτελεσματική.²⁶ Αυτές ενδέχεται να περιλαμβάνουν τον έλεγχο:

Του μεγέθους του όγκου/μεταστάσεων:

Ο γιατρός σας ενδέχεται να πραγματοποιήσει απεικονιστικούς ελέγχους για να διαπιστώσει εάν ο όγκος ή οι μεταστάσεις αυξάνονται, μειώνονται ή έχουν το ίδιο μέγεθος.²⁷ Οι εξετάσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν αξονική τομογραφία (CT) ή απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI).²⁷
Του επιπέδου των καρκινικών δεικτών:

Οι καρκινικοί δείκτες είναι πρωτεΐνες ή άλλες ουσίες που εντοπίζονται συχνά στο αίμα, αλλά όχι πάντα, όταν υπάρχουν ενεργοί όγκοι στον οργανισμό.²⁸ Η παρουσία υψηλών καρκινικών δεικτών υποδεικνύει συχνά ενεργή νόσο. Τα επίπεδα των καρκινικών δεικτών σε βάθος χρόνου μπορεί να χρησιμοποιηθούν από τον γιατρό σας για να παρακολουθεί την αποτελεσματικότητα της θεραπείας σας.²⁸
Του επιπέδου των κυκλοφορούντων καρκινικών κυττάρων:

Τα κυκλοφορούντα καρκινικά κύτταρα (ΚΚΚ) είναι καρκινικά κύτταρα που έχουν αποκολληθεί από τον πρωτοπαθή όγκο και κυκλοφορούν στο αίμα.²⁹ Τα κυκλοφορούντα καρκινικά κύτταρα μπορούν να δράσουν ως «σπόροι» για νέους όγκους (μεταστάσεις) σε άλλα σημεία του σώματος.²⁹ Ο γιατρός σας μπορεί να παρακολουθεί το επίπεδο των ΚΚΚ στο αίμα σας για να διαπιστώσει πόσο καλά ανταποκρίνεστε στη θεραπεία. Ωστόσο ή εξέταση αυτή παραμένει υπό διερεύνηση και δεν αποτελεί μέρος της συνήθης κλινικής πρακτικής.²⁹
Ανάπτυξης νέων μεταστάσεων:

Ο γιατρός σας θέλει να διασφαλίσει ότι τα καρκινικά κύτταρα δεν έχουν εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Για το σκοπό αυτό, μπορεί να χρησιμοποιηθεί απεικονιστικός έλεγχος, όπως η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία.²⁷ Όσο περισσότερο εξαπλώνεται ο καρκίνος στο σώμα, τόσο πιο επικίνδυνος γίνεται και ενδέχεται να απαιτηθεί αλλαγή της θεραπείας.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΩ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ;

Οι κλινικές μελέτες είναι ερευνητικές μελέτες σε εθελοντές ασθενείς. Εξετάζουν εάν μια νέα θεραπεία είναι αποτελεσματική, καλά ανεκτή και ενδεχομένως καλύτερη από άλλες θεραπείες για τη συγκεκριμένη πάθηση. Ο γιατρός σας ενδέχεται να σας προτείνει να λάβετε μέρος σε μια κλινική μελέτη, ώστε να αποκτήσετε πρόσβαση σε ένα νέο φάρμακο που τελεί υπό εξέταση για τον τύπο του καρκίνου που έχετε. Δεν είναι όλοι οι ασθενείς κατάλληλοι για τη συμμετοχή σε μια κλινική μελέτη. Μπορείτε να ρωτήσετε ανά πάσα στιγμή το γιατρό σας σχετικά με το ρόλο των κλινικών μελετών στο πλάνο θεραπείας σας.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ;

Σας δίνει την ευκαιρία να δοκιμάσετε ένα νέο φάρμακο που δεν έχει ακόμη εγκριθεί για χρήση, αλλά ενδέχεται να έχει τη δυνατότητα να συμβάλει στην επιμήκυνση της ζωής ή στη βελτίωση της ποιότητα ζωής.

Η συμμετοχή σας σε μια κλινική μελέτη ενδέχεται να βοηθήσει εσάς προσωπικά οπωσδήποτε όμως θα βοηθήσει κι άλλους συμβάλλοντας ουσιαστικά στον τομέα της ιατρικής έρευνας.

Δεν περιλαμβάνεται κανένα κόστος θεραπείας για τη συμμετοχή σε μια κλινική μελέτη. Αντίθετα είναι πληρωμένα όλα τα έξοδα για την θεραπεία σας.

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΙΘΑΝΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ;

Οι κλινικές μελέτες συνήθως απαιτούν τη διεξαγωγή επιπλέον εξετάσεων αίματος, απεικονιστικών ελέγχων και ερωτηματολογίων από τους ασθενείς. Για κάτι τέτοιο πρέπει να αφιερώσετε χρόνο.
Εάν συμμετέχετε σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη, ενδέχεται να λάβετε είτε το υπό μελέτη φάρμακο είτε την τρέχουσα συνήθη θεραπεία. Ο σκοπός της μελέτης είναι να συγκρίνει την αποτελεσματικότητα και την ανεκτικότητα αυτών των θεραπειών. Ο τύπος της θεραπείας που θα λάβετε καθορίζεται τυχαία, δηλαδή σαν να παίζετε «κορώνα-γράμματα».
Εάν λαμβάνετε το νέο υπό μελέτη φάρμακο, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η φαρμακευτική αγωγή που σας χορηγείται είναι καλά ανεκτή ή ότι είναι πιο αποτελεσματική σε σχέση με τις διαθέσιμες θεραπείες. Αυτό προσπαθεί να ανακαλύψει μια κλινική μελέτη. Ωστόσο, η μελέτη έχει λάβει την έγκριση από τις αρχές στη χώρα σας και από την τοπική επιτροπή δεοντολογίας που είναι αρμόδια για την άδεια (έγκριση) σε τοπικό επίπεδο. Οι διαδικασίες αυτές συμβάλλουν στο να διασφαλιστεί ότι οι νέες θεραπείες υπό μελέτη είναι ασφαλείς και αρκετά αποτελεσματικές για να δοκιμαστούν.

Είναι πολύ σημαντικό να μάθετε όσον το δυνατόν περισσότερα για μια δεδομένη κλινική μελέτη πριν τη συμμετοχή σας. Θα σας δοθεί μια έντυπη έκδοση των πληροφοριών που αφορούν τη μελέτη και θα κληθείτε να παρέχετε τη συγκατάθεσή σας για συμμετοχή.

Επιπλέον, φροντίστε να υποβάλετε στο γιατρό σας όλες τις ερωτήσεις που έχετε σχετικά με τη μελέτη, πριν τη συμμετοχή σας. Μπορείτε να θέσετε αυτά τα ερωτήματα ανά πάσα στιγμή , ακόμη και μετά την έναρξη της μελέτης.

Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι μπορείτε να αποχωρήσετε από τη μελέτη ανά πάσα στιγμή μετά την ένταξή σας. Ωστόσο, εάν σκέφτεστε να αποχωρήσετε από τη μελέτη, θα ήταν σημαντικό να συζητήσετε την απόφασή σας με το γιατρό σας πρώτα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΥΠΟΒΑΛΕΤΕ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ ΣΚΕΦΤΕΣΤΕ ΝΑ ΣΥΜΜΕΤΑΣΧΕΤΕ ΣΕ ΜΙΑ ΚΛΙΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

Ποιος είναι ο σκοπός της μελέτης;
Πόσο καιρό θα διαρκέσει η μελέτη;
Ποιες είναι οι υποχρεώσεις μου σε περίπτωση συμμετοχής μου;
Ποια είναι τα πιθανά οφέλη μου;
Ποιοί είναι οι κίνδυνοι,π.χ. παρενέργειες;
Σε τι είδος θεραπειών, διαδικασιών ή/και εξετάσεων θα υποβληθώ κατά τη διάρκεια της μελέτης;
Θα είμαι σε θέση να λαμβάνω τη συνήθη φαρμακευτική αγωγή μου, κατά τη διάρκεια της συμμετοχής μου στην κλινική μελέτη;
Πού θα λαμβάνω την ιατρική φροντίδα μου;
Ποιος θα είναι υπεύθυνος για τη φροντίδα μου;
Πώς η συμμετοχή μου στη μελέτη αυτή θα επηρεάσει την καθημερινότητά μου;
Μπορώ να μιλώ με άλλα άτομα στη μελέτη;
Απαιτείται η καταβολή πληρωμής για κάποιο μέρος της μελέτης;
Θα υπάρξουν τυχόν έξοδα μετακίνησης ή για τη φροντίδα των παιδιών κατά τη διάρκεια της συμμετοχής μου στη μελέτη που πρέπει να εξετάσω;
Μπορώ να αποχωρήσω από τη μελέτη ανά πάσα στιγμή;

ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΩ;

Οι παρενέργειες εξαρτώνται από το συγκεκριμένο τύπο της θεραπείας που λαμβάνετε και ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των φαρμάκων. Επίσης, ο καθένας ανταποκρίνεται διαφορετικά στη θεραπεία. Επομένως, ενδέχεται να μην εμφανίσετε τις ίδιες παρενέργειες με ένα άλλο άτομο που λαμβάνει την ίδια φαρμακευτική αγωγή. Πάντα να ενημερώνετε το γιατρό σας για τυχόν παρενέργειες που ενδέχεται να εμφανίσετε, ώστε να μπορεί να καθορίσει αν είναι αποτέλεσμα της θεραπείας ή της ίδιας της νόσου και να βρει τρόπους για να σας βοηθήσει.

Αν διαπιστώσετε ότι οι παρενέργειες που προκύπτουν από τη θεραπεία που λαμβάνετε δεν είναι ανεκτές, απευθυνθείτε αμέσως στον γιατρό σας. Μπορεί να κρίνει σκόπιμο να αλλάξει τη δόση της θεραπείας σας ή να σας χορηγήσει διαφορετική θεραπεία η οποία δεν εμφανίζει τη συγκεκριμένη παρενέργεια

ΣΥΧΝΕΣ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Πόνος

Ο καρκίνος δεν προκαλεί πάντα πόνο, ωστόσο στην περίπτωση που έχετε πόνο, είναι σημαντικό να ενημερώνετε την ομάδα περίθαλψής σας.³⁰ Θα σας παρέχουν φάρμακα για να βοηθήσουν και θα προτείνουν τρόπους ανακούφισης από τον πόνο. Θα ήταν χρήσιμο να τηρείτε ένα αρχείο καταγραφής της συχνότητας και της σοβαρότητας του πόνου σας, αν η κατάσταση χειροτερεύει τη νύχτα ή όταν εκτελείτε συγκεκριμένες δραστηριότητες.^30,31

Η αποτελεσματική ανακούφιση του πόνου σας θα επηρεάσει σημαντικά στο να αισθάνεστε καλύτερα. Μπορεί να συμβάλει στη μείωση της κούρασης, του άγχους, της κατάθλιψης, στη βελτίωση του ύπνου σας και στη γενική ευεξία σας. Αν χρειάζεστε ισχυρά αναλγητικά φάρμακα, μη φοβηθείτε να το συζητήσετε με το γιατρό σας.³⁰

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΙΤΕ ΣΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΣΑΣ:

ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΟΝΟΣ
ΠΟΣΟ ΔΙΑΡΚΕΙ
ΠΩΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ ΣΑΣ
ΤΙ ΒΕΛΤΙΩΝΕΙ ΚΑΙ ΕΠΙΔΕΙΝΩΝΕΙ ΤΟΝ ΠΟΝΟ
ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ
ΠΟΥ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΝΤΟΠΙΖΕΤΑΙ

Ο καρκινικός πόνος συνήθως αντιμετωπίζεται με φάρμακα και συμπληρωματικές θεραπευτικές προσεγγίσεις όπως ο βελονισμός, το θεραπευτικό μασάζ και οι τεχνικές χαλάρωσης μπορούν να συμβάλουν στον έλεγχο του πόνου σας. Η άσκηση μπορεί επίσης να βοηθήσει.^30,32

Κόπωση

Η κόπωση είναι κάτι πολύ περισσότερο από την κούραση: είναι πλήρης εξάντληση. Μπορεί να σχετίζεται με την επίδραση του καρκίνου στον οργανισμό ή με μια παρενέργεια της θεραπείας. Ή μπορεί να σχετίζεται με αλλαγές στην ποιότητα του ύπνου σας και στο επιπλέον στρες και άγχος.³³

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΠΩΣΗΣ:

ΛΑΜΒΑΝΕΤΕ ΤΑΚΤΙΚΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΤΕ ΥΓΙΕΙΝΕΣ ΤΡΟΦΕΣ
ΚΑΝΤΕ ΤΑΚΤΙΚΑ ΗΠΙΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΟΝ ΚΑΘΑΡΟ ΑΕΡΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ
ΟΡΓΑΝΩΣΤΕ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΣΑΣ ΚΑΙ ΚΑΝΤΕ ΜΟΝΟ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΓΙΑ ΕΣΑΣ
ΝΑ ΑΝΑΠΑΥΕΣΤΕ
ΚΑΝΤΕ ΜΙΚΡΑ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΑ
ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΣΑΣ ΚΑΙ ΙΣΩΣ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΑΣ ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΕΙ ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΠΩΣΗΣ
ΖΗΤΗΣΤΕ ΒΟΗΘΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΑΣ
ΜΗΝ ΑΙΣΘΑΝΕΣΤΕ ΕΝΟΧΟΙ ΕΑΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΚΥΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΣΑΣ - ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ ΟΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΟ ΣΑΣ ΛΑΘΟΣ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΕΣΤΕ ΤΟΣΟ ΚΟΥΡΑΣΜΕΝΟΙ

Ναυτία και έμετος

Η ναυτία και ο έμετος, για τα οποία δεν χορηγείται θεραπεία ενδέχεται να επιβαρύνουν το αίσθημα κούρασης, καθώς και να οδηγήσουν σε πιο σοβαρά προβλήματα. Ενημερώστε τον γιατρό σας αν εμφανίζετε αυτά τα συμπτώματα. Υπάρχουν πολλά φάρμακα που είναι διαθέσιμα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων αυτών.³⁴

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΜΕΤΟΥ:

ΗΠΙΑ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΚΑΘΑΡΟΣ ΑΕΡΑΣ
ΑΝΟΙΓΕΤΕ ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΑΣ
ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΕ ΤΙΣ ΠΙΚΑΝΤΙΚΕΣ, ΛΙΠΑΡΕΣ Ή ΠΟΛΥ ΓΛΥΚΕΣ ΤΡΟΦΕΣ
ΔΟΚΙΜΑΣΤΕ ΚΡΥΕΣ ΤΡΟΦΕΣ ΚΑΙ ΕΛΑΦΡΙΑ, ΕΥΠΕΠΤΑ ΓΕΥΜΑΤΑ
ΤΟ ΤΖΙΝΤΖΕΡ ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΜΟΝΙ ΣΥΜΒΑΛΟΥΝ ΣΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΝΑΥΤΙΑΣ
ΚΑΤΑΝΑΛΩΝΕΤΕ ΜΙΚΡΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΤΑΚΤΙΚΑ

Προβλήματα ύπνου και αϋπνίας

Υπάρχουν αρκετά πράγματα που ενδέχεται να εμποδίζουν τον ποιοτικό νυκτερινό σας ύπνο. Ο πόνος, το άγχος, οι παρενέργειες της θεραπείας και η κατάθλιψη επιδεινώνουν τις συνθήκες του ύπνου. Πιθανόν να αντιμετωπίζετε πρόβλημα ύπνου ή να ξυπνάτε συχνά μέσα στη νύχτα ή να ξυπνάτε πολύ νωρίς. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά σας να λειτουργείτε σε καθημερινή βάση. Ενημερώστε τον γιατρό σας, καθώς ενδέχεται να σας χορηγηθούν φάρμακα για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων.³⁵

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΫΠΝΙΑΣ:

ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΤΕ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΕ ΕΝΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΤΙΒΟ ΥΠΝΟΥ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΑΝ ΕΠΙΘΥΜΕΙΤΕ ΝΑ ΚΟΙΜΑΣΤΕ ΣΥΝΕΧΕΙΑ
ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΕ ΤΟ ΘΟΡΥΒΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΩΤΙΣΜΟ ΣΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΣΑΣ
ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΕΝΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΔΙΠΛΑ ΣΤΟ ΚΡΕΒΒΑΤΙ ΣΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΤΕ ΤΙΣ ΣΚΕΨΕΙΣ Ή ΤΙΣ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΠΟΥ ΣΑΣ ΚΡΑΤΟΥΝ ΑΓΡΥΠΝΕΣ
ΠΙΕΙΤΕ ΕΝΑ ΖΕΣΤΟ ΡΟΦΗΜΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΥΠΝΟ, ΑΛΛΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΕ ΤΑ ΡΟΦΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΚΑΦΕΪΝΗ
ΔΟΚΙΜΑΣΤΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ, ΟΠΩΣ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ, ΚΑΙ ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΟΤΗΤΑ. ΑΝΑΤΡΕΞΤΕ ΣΤΗ 2η ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΥΤΕΣ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ, ΟΠΩΣ ΓΙΟΓΚΑ, ΜΑΣΑΖ ΚΑΙ TAI CHI

Έλλειψη συγκέντρωσης και γνωσιακές αλλαγές

Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα σωματικών ή συναισθηματικών αλλαγών. Ενδέχεται να σχετίζεται με τη θεραπεία σας ή όχι. Είναι σημαντικό να αναφέρετε τυχόν προβλήματα συγκέντρωσης στο γιατρό σας.³⁶

Τριχόπτωση

Εάν λαμβάνετε χημειοθεραπεία, είναι πιθανό να παρατηρηθούν αλλαγές στα μαλλιά σας. Δεν προκαλούν όλα τα φάρμακα χημειοθεραπείας αλωπεκία, ωστόσο, ενδέχεται να εμφανίσετε αραίωση ή ξηρότητα στα μαλλιά σας. Ακόμη και οι αντι-ορμονικές θεραπείες μπορεί να οδηγήσουν σε αραίωση των μαλλιών. Η απώλεια των μαλλιών σας μπορεί να σας προκαλέσει ιδιαίτερη αναστάτωση και ίσως θα ήταν μια καλή ιδέα να τα κόψετε κοντά, εάν γνωρίζετε ότι πρόκειται να εμφανίσετε τριχόπτωση. Κάτι τέτοιο μπορεί να σας βοηθήσει να ελέγξετε κατά κάποιο τρόπο την κατάσταση, παρά να περιμένετε την τριχόπτωση. Κάντε ό,τι θεωρείτε σωστό για εσάς.³⁷

ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΕ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΙΧΟΠΤΩΣΗ;

Μερικά νοσοκομεία διαθέτουν προσωπικό που μπορεί να σας δώσει ιδέες και συμβουλές για τη χρήση διαφόρων καλυμμάτων κεφαλής, όπως μαντίλες και περούκες. Ρωτήστε τη νοσοκόμα ή το γιατρό σας εάν υπάρχουν διαθέσιμα τέτοια είδη στο νοσοκομείο σας.
Για ορισμένες, αλλά όχι για όλες τις χημειοθεραπείες, η ψύξη του τριχωτού της κεφαλής μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την πρόληψη της αλωπεκίας.³⁸ Ρωτήστε τον γιατρό σας αν κάτι τέτοιο μπορεί να βοηθήσει για τη συγκεκριμένη θεραπεία που λαμβάνετε και αν η ψύξη του τριχωτού της κεφαλής προσφέρεται στην κλινική σας.
Οι τοπικοί σύλλογοι ασθενών για τον καρκίνο του μαστού μπορεί επίσης να είναι σε θέση να σας προτείνουν εξειδικευμένα κέντρα στην περιοχή σας. Οι σύλλογοι ασθενών μπορούν να παρέχουν συμβουλές και υποστήριξη για την αντιμετώπιση των αλλαγών στην εμφάνισή σας.

Βιβλιογραφία:

Memorial Sloan Kettering Cancer Center. Living With Metastatic Breast Cancer: A Mother’s Story of Hope. https://www.mskcc.org/news/surviving-metastatic-breast-cancer-mothers-story-of-hope#:~:text=Treatment%20of%20metastatic%20breast%20cancer,MSK%20are%20testing%20new%20treatments. Accessed March 2024
CancerNet. Breast Cancer - Metastatic: Types of Treatment. https://www.cancer.net/cancer-types/breast-cancer-metastatic/types-treatment Accessed March 2024
Breast Cancer Now. Secondary breast cancer treatment. https://breastcancernow.org/about-breast-cancer/secondary-breast-cancer/secondary-breast-cancer-treatment/ Accessed March 2024
Anand U, Dey A, Chandel AKS, Sanyal R, Mishra A, Pandey DK, De Falco V, Upadhyay A, Kandimalla R, Chaudhary A, Dhanjal JK, Dewanjee S, Vallamkondu J, Pérez de la Lastra JM. Cancer chemotherapy and beyond: Current status, drug candidates, associated risks and progress in targeted therapeutics. Genes Dis. 2022 Mar 18;10(4):1367-1401. doi: 10.1016/j.gendis.2022.02.007
National Cancer Institute. Chemotherapy to Treat Cancer. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/chemotherapy Accessed March 2024
American Cancer Society. How Radiation Therapy Is Used to Treat Cancer. https://www.cancer.org/cancer/managing-cancer/treatment-types/radiation/basics.html#:~:text=Radiation%20therapy%20uses%20high%2Denergy,faster%20than%20most%20normal%20cells. Accessed March 2024
Irish Cancer Society. Radiotherapy for metastatic breast cancer. https://www.cancer.ie/cancer-information-and-support/cancer-types/metastatic-cancer/metastatic-breast-cancer/radiotherapy-for-metastatic-breast-cancer Accessed March 2024
Mayo Clinic. HYPERLINK "https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hormone-therapy-for-breast-cancer/about/pac-20384943"Hormone therapy for breast cancer https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hormone-therapy-for-breast-cancer/about/pac-20384943 Accessed March 2024
Komen.org. Hormone Therapy for Metastatic Breast Cancer. https://www.komen.org/breast-cancer/metastatic/metastatic/hormone-therapy-for-metastatic-breast-cancer/ Accessed March 2024
National Cancer Institute. Targeted Therapy to Treat Cancer. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/targeted-therapies#:~:text=Targeted%20therapy%20is%20a%20type,treatments%20that%20target%20these%20proteins. Accessed March 2024
Breastcancer.org. What Are Anti-HER2 Therapies? https://www.breastcancer.org/treatment/targeted-therapy/what-are-anti-her2-therapies Accessed March 2024
Cancer.Net. What Is Immunotherapy? https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/how-cancer-treated/immunotherapy-and-vaccines/what-immunotherapy#:~:text=Immunotherapy%20is%20a%20type%20of,and%2For%20other%20cancer%20treatments Accessed March 2024
Better Health Channel. Immune system explained. https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/immune-system Accessed March 2024
Breastcancer.org. Treatment for Metastatic Breast Cancer. https://www.breastcancer.org/types/metastatic/treatment Accessed March 2024
National Cancer Institute. Palliative Surgery. https://training.seer.cancer.gov/treatment/surgery/types/palliative.html Accessed March 2024
Finley RS. Bisphosphonates in the treatment of bone metastases. Semin Oncol, 29(1 Suppl 4):132-8, 2002. doi: 10.1053/sonc.2002.31534
Cancer Research UK. Bisphosphonates and cancer. https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/treatment/bisphosphonates/bisphosphonates-cancer Accessed March 2024
MJH Life Sciences. Bisphosphonates in Breast Cancer: A Triple Winner? https://www.cancernetwork.com/view/bisphosphonates-breast-cancer-triple-winner Accessed March 2024
American Cancer Society. Hormone Therapy for Breast Cancer. https://www.cancer.org/cancer/types/breast-cancer/treatment/hormone-therapy-for-breast-cancer.html Accessed March 2024
Breastcancer.org. What Are Anti-HER2 Therapies? https://www.breastcancer.org/treatment/targeted-therapy/what-are-anti-her2-therapies Accessed March 2024
Ran R, Ma Y, Wang H, Yang J, Yang J. Treatment strategies for hormone receptor-positive, human epidermal growth factor receptor 2-positive (HR+/HER2+) metastatic breast cancer: A review. Front Oncol, 23;12:975463, 2022. doi: 10.3389/fonc.2022.975463
Breastcancer.org. Triple-Negative Breast Cancer. https://www.breastcancer.org/types/triple-negative Accessed March 2024
InformedHealth.org. Metastatic breast cancer: Treatments and possible consequences. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK361017/ Accessed March 2024
Cancer.Net. Breast Cancer - Metastatic: Types of Treatment. https://www.cancer.net/cancer-types/breast-cancer-metastatic/types-treatment Accessed March 2024
American Cancer Society. Getting External Beam Radiation Therapy. https://www.cancer.org/cancer/managing-cancer/treatment-types/radiation/external-beam-radiation-therapy.html Accessed March 2024
Breast Cancer Network Australia. Tests to know whether metastatic breast cancer treatment is working. https://myjourney.org.au/article/25184 Accessed March 2024
American Cancer Society. Imaging (Radiology) Tests for Cancer. https://www.cancer.org/cancer/diagnosis-staging/tests/imaging-tests/imaging-radiology-tests-for-cancer.html Accessed March 2024
Cancer.Net. Tumor Marker Tests. https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/diagnosing-cancer/tests-and-procedures/tumor-marker-tests Accessed March 2024
Lin, D., Shen, L., Luo, M. et al. Circulating tumor cells: biology and clinical significance. Sig Transduct Target Ther 6, 404 (2021). DOI:10.1038/s41392-021-00817-8
City of Hope. Cancer pain. https://www.cancercenter.com/integrative-care/pain Accessed April 2024
Cancer Council Victoria. Understanding cancer pain. https://www.cancervic.org.au/cancer-information/treatments/common-side-effects/overcoming-cancer-pain/overcoming-cancer-pain-overview.html Accessed April 2024
Cancer Research UK. Things you can do to reduce cancer pain. https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/physically/cancer-and-pain-control/treating-pain/things-reduce-cancer-pain Accessed April 2024
Cleveland Clinic. Cancer Fatigue. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/5230-cancer-fatigue Accessed April 2024
Cancer.net. Nausea and Vomiting. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/nausea-and-vomiting Accessed April 2024
Cancer.net. Sleeping Problems: Insomnia. https://www.cancer.net/coping-with-cancer/physical-emotional-and-social-effects-cancer/managing-physical-side-effects/sleeping-problems-insomnia Accessed April 2024
National Institutes of Health_Memory or Concentration Problems and Cancer Treatment. https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/side-effects/memory Accessed April 2024
Cancer Research UK_Hair loss, hair thinning and cancer drugs. https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/treatment/cancer-drugs/side-effects/hair-loss-and-thinning Accessed April 2024
Silva GB, Ciccolini K, Donati A, Hurk CVD. Scalp cooling to prevent chemotherapy-induced alopecia. An Bras Dermatol. 2020 Sep-Oct;95(5):631-637. Doi: 10.1016/j.abd.2020.03.005

Συμβουλές και Πόροι

Το γλωσσάριο μου

Ενώσεις ασθενών

Ιστοσελίδες/ Εφαρμογές

Ερωτήσεις προς το γιατρό

Το γλωσσάριο μου